Τι είναι η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια;

Ο διαβήτης έχει γίνει η επιδημία του 21ου αιώνα και οι ασθενείς με την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια θα γίνουν οι πιο συχνοί και πιο πολλοί ασθενείς των οφθαλμιάτρων στα επόμενα χρόνια.

Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι μια συχνή επιπλοκή του διαβήτη και έχει μια συχνότητα 33.2% στους διαβητικούς ασθενείς.

Είναι η βασική αιτία τύφλωσης στο δυτικό κόσμο και στην Ελλάδα.

Οι περισσότεροι ασθενείς που είχαν διαβήτη για πάνω από 20 χρόνια έχουν κάποια μορφή διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας και στο 5.6 % από αυτούς θα προσβληθεί η ωχρά κηλίδα με οίδημα ωχράς και μείωση της όρασης τους, ενώ το 7.9% θα αναπτύξει διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια επικίνδυνη και πιθανά μη αναστρέψιμη βλάβη για την όρασή τους.

Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι η κατάσταση στην οποία δημιουργούνται αλλοιώσεις από το διαβήτη στα αγγεία του αμφιβληστροειδούς. Ο αμφιβληστροειδής είναι ο ιστός που καλύπτει το εσωτερικό τοίχωμα του ματιού. Αυτός ο ιστός δέχεται το φως και βοηθά στη μεταφορά των εικόνων προς τον εγκέφαλο. Όταν τα αγγεία στον αμφιβληστροειδή υποστούν βλάβη, μπορεί να εμφανίσουν διαρροή υγρού ή αίματος και να αναπτύξουν ουλώδη ιστό.

Εάν αυτή η βλάβη είναι στο κέντρο ή γύρω από την ωχρά κηλίδα μπορεί να προκαλέσει μείωση της όρασης ή και παραμόρφωση των εικόνων.

Πιστεύεται ότι οι ασθενείς με όχι καλά ρυθμισμένο διαβήτη βρίσκονται σε 25 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για τύφλωση απ' ότι ο γενικός πληθυσμός.

Όσο μακρύτερο είναι το διάστημα που πάσχει από διαβήτη ο ασθενής, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο κίνδυνος ανάπτυξης της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας.

Ο διαβήτης καταστρέφει τα αγγεία στον αμφιβληστροειδή και μπορεί να προκαλέσει διαρροή ή ανώμαλη ανάπτυξη αγγείων (νεοαγγείων).

Περίπου 80% των ασθενών που είχαν διαβήτη για 15 χρόνια τουλάχιστον, πάσχουν σήμερα από κάποιου βαθμού αγγειακή βλάβη στον αμφιβληστροειδή. Οι ασθενείς με διαβήτη τύπου Ι (νεανικός διαβήτης- Ινσουλινοεξαρτώμενος) είναι οι πιο πιθανοί υποψήφιοι για ανάπτυξη διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας σε μικρότερη ηλικία. Και σε αυτούς όμως αυτό συμβαίνει συνήθως μετά την εφηβεία.

Εάν πάσχετε από διαβήτη, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι σήμερα με τις σύγχρονες μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας, ΜΟΝΟ ένα μικρό ποσοστό ασθενών που αναπτύσσουν αμφιβληστροειδοπάθεια αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα όρασης.

Τύποι διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας

Α. H αμφιβληστροειδοπάθεια υποστρώματος αποτελεί το πρώιμο στάδιο της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας. Στο στάδιο αυτό, τα τριχοειδή αγγεία του αμφιβληστροειδούς καταστρέφονται, δημιουργώντας διαρροή μικροσκοπικών ποσοτήτων αίματος ή υγρού. Το υγρό που διαρρέει, δημιουργεί οίδημα στον αμφιβληστροειδή ή οδηγεί στον σχηματισμό ιζημάτων που λέγονται εξιδρώματα.

Στο στάδιο αυτό η όραση δεν επηρεάζεται συνήθως. Ωστόσο η πάθηση μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερο απειλητικά για την όραση στάδια.
Για τον λόγο αυτό η αμφιβληστροειδοπάθεια υποστρώματος θεωρείται προειδοποιητικό σημείο.

Διαβητική ωχροπάθεια

Σε κάποιες περιπτώσεις το υγρό που διαρρέει, μπορεί να είναι κοντά στην περιοχή της ωχράς κηλίδας, το τμήμα εκείνο του αμφιβληστροειδούς που μας επιτρέπει να βλέπουμε τις λεπτομέρειες στα αντικείμενα και τα χρώματα. Η διαρροή αυτή στην περιοχή της ωχράς λέγεται οίδημα ωχράς κηλίδας - διαβητική ωχροπάθεια. Η ανάγνωση και η εργασία σε κοντινή απόσταση μπορεί να γίνει πιο δύσκολη λόγω αυτής της κατάστασης ή μπορεί να δημιουργηθεί παραμόρφωση των αντικειμένων και των εικόνων.

Β. Η παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι η κατάσταση κατά την οποία νέα, μη-φυσιολογικά αγγεία αρχίζουν να αναπτύσσονται πάνω στην επιφάνεια του αμφιβληστροειδούς.

Η ανώμαλη αυτή ανάπτυξη αγγείων καλείται νεοαγγείωση. Τα νέα αγγεία έχουν πιο λεπτά και εύθρυπτα τοιχώματα και μπορεί να σπάσουν και να αιμορραγήσουν κάποια στιγμή. Η αιμορραγία μέσα στο υαλοειδές [που είναι η διαυγής, ζελατινοειδής ουσία που γεμίζει το εσωτερικό του ματιού - κάτι σαν το ασπράδι του αυγού] προκαλεί θόλωση της όρασης και πολύ θολές και παραμορφωμένες εικόνες.

Τα μη-φυσιολογικά αυτά αγγεία αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα μπορεί να αναπτύξουν ουλώδη ιστό ο οποίος να ασκήσει έλξη και να προκαλέσει αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Εάν αυτή η κατάσταση αφεθεί χωρίς θεραπεία, η αποκόλληση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή μη αναστρέψιμη μείωση της όρασης μέχρι και τύφλωση.

Ανώμαλα αγγεία μπορούν επίσης να αναπτυχθούν και γύρω από την κόρη (πάνω στην ίριδα) προκαλώντας γλαύκωμα από αύξηση της πίεσης μέσα στο μάτι. Η κατάσταση αυτή λέγεται νεοαγγειακό γλαύκωμα.

Η παραγωγική διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια αποτελεί την πιο σοβαρή και επικίνδυνη μορφή προσβολής του ματιού από το Σακχαρώδη Διαβήτη.

Η παραγωγική διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια εμφανίζεται μέχρι και σε 20%-30% των διαβητικών και μπορεί να προκαλέσει σοβαρή απώλεια της όρασης, μέχρι και τύφλωση.

Ποια είναι τα συμπτώματα της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας;

Συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα στην αμφιβληστροειδοπάθεια υποστρώματος, παρόλο που μπορεί να παρατηρηθεί σταδιακή θολερότητα της όρασης εάν υπάρχει και οίδημα της ωχράς κηλίδας. Μπορεί να μην παρατηρήσετε αλλαγές στην όρασή σας. Η εξέταση σε οφθαλμίατρο είναι ο μόνος τρόπος για να βρεθούν οι τυχόν βλάβες στο εσωτερικό του ματιού σας.

Όταν συμβεί η αιμορραγία, η όρασή σας γίνεται απότομα θολή, ή μπορεί και να μειωθεί πάρα πολύ. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει πόνος, η παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια αποτελεί σοβαρή μορφή της νόσου και απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα. Η εγκυμοσύνη και η υπέρταση μπορεί να χειροτερέψουν τη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.

Πως γίνεται η διάγνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας;

Ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγετε την μεγάλη επιδείνωση της κατάστασης των ματιών σας, είναι η συχνή εξέτασή σας από τον οφθαλμίατρό σας.

Η αμφιβληστροειδοπάθεια σοβαρής μορφής μπορεί να υπάρχει και χωρίς καθόλου συμπτώματα. Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια μπορεί να βελτιωθεί ή να σταθεροποιηθεί με τη θεραπεία με λέιζερ ή και σε συνδυασμό με ενέσεις ειδικού φαρμάκου - Lucentis ή  Eylea ή Avastin - μέσα στο μάτι.

Το Lucentis και το Eylea είναι τα μόνα εγκεκριμένα φάρμακα για ενδοφθάλμια χρήση.

Κατά την εξέταση ο κος Χατζηνικόλας παρατηρεί το εσωτερικό του ματιού χρησιμοποιώντας ειδικούς φακούς. Οι κόρες των ματιών θα πρέπει να διασταλούν (να μεγαλώσουν) με ειδικές σταγόνες.

Εάν ο οφθαλμίατρος κος Χατζηνικόλας παρατηρήσει διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια μπορεί να ζητήσει - συμβουλεύσει να κάνετε την ειδική εξέταση που λέγεται φλουροαγγειογραφία ή και Οπτική Τομογραφία Συνοχής (OCT) για να διαπιστώσει εάν και σε ποια σημεία του αμφιβληστροειδούς χρειάζεται να γίνει θεραπεία με λέιζερ.

Φλουραγγειογραφία

Διάσπαρτα μικροανευρύσματα αμφιβληστροειδούς όπως φαίνονται στην φλουραγγειογραφίαΗ φλουοροαγγειογραφία (αγγειογραφία με φλουοροσκεϊνη) είναι μια εξέταση κατά την οποία σας χορηγείται η χρωστική φλουοροσκεϊνη με τη μορφή ένεσης στη φλέβα του χεριού και το ειδικό αυτό υγρό σε μερικά δευτερόλεπτα φτάνει στα αγγεία του ματιού. Τότε λαμβάνονται φωτογραφίες του βυθού του ματιού σας με μία ειδική φωτογραφική μηχανή. Οι φωτογραφίες αυτές αναδεικνύουν βλάβες που δεν φαίνονται με την βυθοσκόπηση, όπως είναι οι περιοχές με πολύ μειωμένη οξυγόνωση του αμφιβληστροειδούς, αλλά και τα σημεία τυχόν διαρροής των αγγείων.

Η Οπτική Τομογραφία Συνοχής (OCT), είναι μια εξέταση με ειδικό μηχάνημα που αναλύει με πολύ μεγάλη λεπτομέρεια (τομές μεγέθους 5 μm) όλα τα στρώματα του αμφιβληστροειδούς στην περιοχή της ωχράς κηλίδας. Αυτό μας βοηθάει πολλές φορές και σε συνδυασμό με την Φλουοροαγγειογραφία να δούμε την έκταση του προβλήματος, αλλά και να παρακολουθήσουμε την αποτελεσματικότητα της θεραπείας με λέιζερ ή με τις ενέσεις.

Πως αντιμετωπίζεται η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια;

Ο κος Χατζηνικόλας στην αρχή της εξέτασης παίρνει το ιστορικό σας και λαμβάνει υπ ’ όψιν του:
- Την ηλικία σας, το ιατρικό ιστορικό σας, τον τρόπο ζωής σας καθώς και όλα τα φάρμακα που παίρνετε.

Σε πολλές περιπτώσεις η θεραπεία με λέιζερ δεν είναι απαραίτητη, αλλά θα χρειαστεί να εξακολουθήσετε να κάνετε συχνές οφθαλμολογικές εξετάσεις.

Σε άλλες περιπτώσεις συνιστάται θεραπεία με λέιζερ για να σταματήσει η βλάβη της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας και να γίνει προσπάθεια για να βελτιωθεί η όραση όποτε αυτό είναι εφικτό ή να σταματήσει η επιδείνωση της όρασης.

Επέμβαση με ακτίνες λέιζερ:

Η επέμβαση αυτή είναι αποδεδειγμένα η πιο αποτελεσματική θεραπεία της προχωρημένης διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας. Μια φωτεινή ακτίνα λέιζερ εστιάζεται επάνω στον αμφιβληστροειδή. Οι ακτίνες λέιζερ μπορούν να βοηθήσουν στο σταμάτημα της διαρροής από τα αγγεία του αμφιβληστροειδούς και έτσι να μειωθεί το οίδημα της ωχράς. Αυτό ονομάζεται φωτοπηξία αμφιβληστροειδούς.

Για την αντιμετώπιση της ανάπτυξης των μη-φυσιολογικών αγγείων (νεοαγγείωση), οι ακτίνες λέιζερ εφαρμόζονται στις περιφερικές περιοχές του αμφιβληστροειδούς. Οι ουλές του λέιζερ ελαττώνουν την ανώμαλη ανάπτυξη αγγείων (τα αγγεία αυτά υποστρέφουν - συρρικνώνονται) αλλά και βοηθούν στην ανάπτυξη δεσμών ανάμεσα στον αμφιβληστροειδή και το οπίσθιο τοίχωμα, λειτουργώντας και σαν προληπτικό μέτρο για αποφυγή αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς από αυτά τα αγγεία.

Κατά τη φωτοπηξία, το λέιζερ εστιάζεται επάνω στον αμφιβληστροειδή για να σφραγίσει τις διαρροές από τα αγγεία και να ελαττώσει την ανώμαλη ανάπτυξη νέων μη-φυσιολογικών αγγείων.

Η επέμβαση με λέιζερ γίνεται στο ιατρείο του οφθαλμίατρου κου Κ. Χατζηνικόλα, ενώ οι ενέσεις γίνονται σε χώρο χειρουργείου (αποστειρωμένο).

Ενδοϋαλοειδικές Ενέσεις

Σε μερικές προχωρημένες καταστάσεις ή και σε περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία μόνομε λέιζερ, μπορεί ο οφθαλμίατρος κος Χατζηνικόλας να επιλέξει θεραπεία και με ενδοϋαλοειδικές ενέσεις ειδικών φαρμάκων, οι οποίες γίνονται μέσα στο μάτι - και βοηθούν στην υποστροφή των μη-φυσιολογικών αγγείων αλλά και στη μείωση του οιδήματος της ωχράς κηλίδας. Οι ενέσεις αυτές είναι τα φάρμακα Lucentis / Eylea και Avastin και αν χρειάζεται και προσθήκη, σε μερικές ειδικές περιπτώσεις, κορτιζόνης.

Ο κος Χατζηνικόλας έχει εκπαιδευθεί στην Αγγλία για τις παραπάνω θεραπείες.

Εάν η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια ανιχνευθεί πρώιμα, η θεραπεία με λέιζερ μπορεί να επιβραδύνει ή και να σταματήσει την μείωση της όρασης.

Το λέιζερ ή και οι ενέσεις σαν συνδυασμένη θεραπεία ακόμα και στα πιο προχωρημένα στάδια της νόσου (παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια), ελαττώνουν τις πιθανότητες της μεγάλης μείωσης της όρασης.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ενέσεις και το λέϊζερ πρέπει να γίνονται απο εξειδικευμένο οφθαλμίατρο.

Χειρουργική αφαίρεση του υαλοειδούς (Υαλοειδεκτομή):

Σε προχωρημένες περιπτώσεις παραγωγικής διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, και όταν το μάτι ΔΕΝ ανταποκρίνεται στη θεραπεία με laser ούτε και στις ενέσεις, ή όταν υπάρχει μεγάλη αιμορραγία μέσα στο μάτι, για περισσότερο από ένα μήνα, ο οφθαλμίατρος σας, μπορεί να προτείνει την αφαίρεση του υαλοειδούς. Αυτή η μικροχειρουργική επέμβαση πραγματοποιείται από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο. Η αφαίρεση του υαλοειδούς απομακρύνει το θολό υαλοειδές και την αιμορραγία, ενώ ταυτόχρονα στις περισσότερες περιπτώσεις γίνεται και πρόσθετο λέιζερ.

Περίπ ου 70%-80% των ασθενών που υπεβλήθησαν σε αφαίρεση του υαλοειδούς παρατηρούν βελτίωση της όρασης τους μετά την επέμβαση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις και εάν έχετε μη-ινσουλινοεξαρτώμενο Σακχαρώδη διαβήτη, ο οφθαλμίατρος μπορεί να περιμένει μέχρι και 3 μήνες για να δει εάν η αιμορραγία καθαρίζει από μόνη της, προτού προχωρήσει σε χειρουργική αφαίρεση του υαλοειδούς.

Αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς

Εάν ο ουλώδης ιστός, που δημιουργείται από την προχωρημένη και συνήθως παραμελημένη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, αποκολλήσει τον αμφιβληστροειδή από το οπίσθιο τοίχωμα, μπορεί να εμφανιστεί σοβαρή απώλεια της όρασης ή ακόμα και τύφλωση εκτός εάν έγκαιρα πραγματοποιηθεί επέμβαση για την διόρθωση της αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς.

Ποιος είναι ο δικός σας ρόλος στη θεραπεία;

Η επιτυχής αντιμετώπιση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας εξαρτάται από τη θεραπεία που πρέπει να αρχίσει πολύ νωρίς από τον οφθαλμίατρό σας.

Αλλά η συμμόρφωση και η προσοχή σας σε φάρμακα και δίαιτα είναι πολύ σημαντικές.

Σύμφωνα με μια μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό American Journal of Clinical Nutrition 2004, May, 79 (5) (865 - 873) έχει βρεθεί ότι οι ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 2 (Μη ινσουλινο - εξαρτώμενος Σ.Δ) όταν παίρνουν βιταμίνη C και E, έχουν καλύτερη πορεία και πρόγνωση.

Σημαντικός δείκτης της αποτελεσματικότητας της θεραπείας δεν είναι μόνο οι εξετάσεις σακχάρου αλλά κυρίως της γλυκοζηλιωμένης αιμοσφαιρίνης, ανά τρίμηνο ή εξάμηνο (και ανάλογα με το τι σας προτείνει ο ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος και θεράπων ιατρός σας).

Ο κίνδυνος ανάπτυξης διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας καθώς και το πόσο γρήγορα αυτή μπορεί να εξελίσσεται, εξαρτάται κυρίως από τα επίπεδα σακχάρου του αίματος αλλά και τη σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Για παράδειγμα: αλλαγές της τάξης του 1 % στη γλυκοζηλιωμένη αιμοσφαιρίνη, μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας κατά ένα τρίτο στους ασθενείς που είχαν καλά ρυθμισμένη την αρτηριακή τους πίεση, σε σχέση με εκείνους που δεν είχαν καλά ρυθμισμένη αρτηριακή πίεση.

Η σωματική άσκηση συνήθως δεν αποτελεί πρόβλημα για τους ασθενείς με αμφιβληστροειδοπάθεια υποστρώματος.

Συχνά σε ασθενείς με ενεργό παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια η συμβουλή είναι να περιοριστεί η σωματική άσκηση.

Η απώλεια της όρασης μπορεί σε μεγάλο βαθμό να προληφθεί.

Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια μπορεί να υπάρχει χωρίς να εμφανίζει καθόλου συμπτώματα ακόμα και σε προχωρημένα στάδια.

Η πρώιμη ανίχνευση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας αποτελεί την καλύτερη προστασία ενάντια στην απώλεια της όρασης.

Έχει αποδειχθεί με μελέτη, ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών που εμφάνισαν σοβαρή διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, δεν είχαν εξεταστεί από οφθαλμίατρο για περισσότερο από 2 χρόνια.

ΟΛΟΙ οι ασθενείς με διαβήτη πρέπει να κάνουν μια πλήρη οφθαλμολογική εξέταση από οφθαλμίατρο τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.

Συχνότερες οφθαλμολογικές εξετάσεις μπορεί να χρειαστούν από τη στιγμή που θα διαγνωσθεί διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και εφ’όσον το κρίνει ο οφθαλμίατρος σας.

Με προσεκτική παρακολούθηση ο κος Χατζηνικόλας μπορεί να αρχίσει θεραπεία προτού προσβληθεί η όραση.

Οι επεμβάσεις με λέιζερ ή και οι ενδοβόλβιες ενέσεις αποτελούν πολύ αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας.

Εάν έχετε κάποιες ερωτήσεις και απορίες σχετικά με τα παραπάνω, παρακαλώ ρωτήστε τον οφθαλμίατρο σας, κο Κ. Χατζηνικόλα.